آفت دهان چیست؟ علائم و روش های پیشگیری و درمان
آفت دهان زخمهای کوچکی هستند که روی لثهها، لبها، زبان، گونههای داخلی یا سقف دهان ایجاد میشوند و بسیاری از عوامل میتوانند در ایجاد این عارضه دخیل باشند.
دلایلی مانند آسیبهای جزئی، تغییرات هورمونی و استرس عاطفی در بروز این عارضه دخیل هستند، از طرفی بسیاری از زخمهای دهان خودبهخود از بین میروند اما برخی دیگر ممکن است نیاز به درمان داشته باشند که برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله با ما همراه شوید.
پیشنهادی برای مطالعه: «راهنمای جامع و کامل ایمپلنت»
منظور از آفت دهان چیست؟
آفت دهان (Canker sores) زخمهای کوچک و کمعمقی هستند که در مخاط دهان ایجاد میشوند و به حالت سفید یا زرد با حاشیه قرمز به چشم میخورند.
چنین زخمهایی معمولا بسیار کوچک هستند و کمتر از یک میلیمتر قطر دارند اما در موادری ممکن است که اندازه آنها افزایش پیدا کند و بیش از یک سانتیمتر هم برسد.
شما ممکن است در زبان، لثه، سقف دهان، داخل لب یا زیر زبان خود دچار آفت شوید و این زخمها میتوانند دردناک باشند و در اغلب موارد غذاخوردن و صحبتکردن را برای فرد دشوار میکنند.
هر کسی ممکن است به آفت مبتلا شود اما بیشتر در نوجوانان و افراد 20 ساله دیده میشود، از طرفی نیز باید به این مسئله اشاره کرد که بهطور معمول زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این نوع از زخمهای دهانی قرار میگیرند که کارشناسان معتقد هستند این موضوع میتواند بهدلیل تغییرات هورمونی باشد.
انواع مختلف آفت دهان کدام است؟
باید در نظر داشته باشید که با توجه به مدتزمان ماندگاری این زخمها و شدت آنها میتوان چند نوع مختلف از این عارضه را بررسی کرد که امکان دارد هر فردی به آنها مبتلا شود.
آفتهای خفیف
این نوع از عارضه معمولا با آفتهای جزئی ایجاد میشود که بهعنوان شایعترین زخمهای دهانی شناخته میشود و مشخصاتی به شرح زیر دارد:
- زخمها اندازه کوچکی دارند.
- بیضیشکل با لبه قرمز دیده میشوند.
- بعد از گذشت یک تا 2 هفته و بدون ایجاد جای زخم و اسکار بهبود پیدا میکند.
آفتهای دهانی بزرگ
یکی دیگر از انواع عارضههایی که مربوط به بروز زخم در دهان است با نام Major canker معروف هستند که در صورت بروز این مشکل برای شما میتوانید مشخصههای زیر را مشاهده کنید:
- بزرگتر و عمیقتر از زخمهای جزئی هستند.
- معمولا شکلی گرد با حاشیههای مشخص دارند اما ممکن است در زمانی که خیلی بزرگ میشوند لبههای نامنظمی داشته باشند.
- بروز چنین زخمهایی معمولا با درد شدید همراه است.
- برطرفشدن زخمهای ماژور در اغلب موارد تا 6 هفته طول میکشد و به مرور زمان امکان دارد که اثر باقیمانده از آنها نیز بیشتر به چشم بیاید.
آفتهای هرپتی فرم
آفت دهان از نوع هرپتیفرم غیرمعمول است و اغلب امکان دارد که برای افراد مسن و سالخورده بروز کند اما به این مسئله توجه کنید که نباید آنها را با زخم ناشی از عفونت ویروس تبخال اشتباه بگیرید. این زخمها بهصورت زیر هستند:
- اندازه خیلی دقیقی ندارند.
- در ابتدا بهصورت چندین زخم کوچک ایجاد میشوند که ممکن است به مرور زمان به یک زخم بزرگ تبدیل شود.
- دارای لبههای نامنظم هستند.
- بدون ایجاد جای زخم در عرض یک تا 2 هفته بهبود مییابد.
هر چند انواع آفتها ممکن است دردناک باشند و خوردن، نوشیدن و صحبتکردن را با مشکل مواجه کنند اما در بیشتر موارد بدون بروز هیچ مشکل جدی و خطرناکی در عرض چند هفته بهبود پیدا میکنند
آفت دهان چه علائمی را ایجاد میکند؟
هر عارضهای میتواند علائم خاصی را برای فرد ایجاد کند که نشاندهنده بروز بیماری است، از همین رو با ایجاد زخمهای مختلف در دهان ممکن است نشانههایی به شرح زیر را تجربه کنید:
- یک یا چند زخم دردناک در داخل دهان شما که ممکن است روی زبان، داخل لب، گونههای داخلی یا سقف دهان ایجاد شوند.
- احساس سوزش یا گزگز
- زخمهای کوچک و گرد که سفید، خاکستری یا زرد با حاشیه قرمز هستند.
- تورم در اطراف زخمها
- افزایش درد هنگام مسواکزدن
- دردی که هنگام خوردن غذاهای تند، شور یا ترش بدتر میشود.
مواردی که به آنها اشاره شد علائم شایع آفت محسوب میشوند که معمولا هر فردی آنها را تجربه میکند اما در موارد شدید، ممکن است نشانههایی مانند تب، سستی فیزیکی و تورم غدد لنفاوی نیز برای فرد ایجاد شود.
چه چیزی باعث ایجاد آفتهای دهان میشود؟
کارشناسان دقیقا مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به آفت هستند. اما آنها عوامل زیادی را شناسایی کردهاند که میتواند باعث ایجاد این زخمها شود و عبارتاند از:
- فشار روانی: بروز هر گونه تنش و استرس میتواند برای برخی از افراد به منزله عامل اصلی در بروز زخمها و آفتهای دهانی باشد.
- آسیب به داخل دهان: برخورد هرگونه شی تیز یا ضربه که باعث ایجاد آسیب برای بافتهای داخل دهان شما شود میتواند در بروز آفت نیز موثر باشد. استفاده از وسایل دندانپزشکی مانند بریس یا پروتزهای نامناسب نیز در این زمینه تاثیرگذار است.
- کمبود مواد مغذی: در مواردی بروز آفت دهان ممکن است با کمبود مواد مغذی مانند ویتامین B-12، روی، اسید فولیک یا آهن مرتبط باشد.
- غذاهای اسیدی: برخی از مواد خوراکی که بهطور معمول خاصیت اسیدی دارند مانند مرکبات و آناناس میتواند در بروز این عارضه دخیل باشد.
- مواد موجود در شویندههای دهان: خمیر دندانها و دهانشویههای حاوی سدیم لوریل سولفات نیز از جمله موادی هستند که امکان دارد باعث بروز آفت شوند.
- حساسیتهای غذایی: حساسیت به ویژه در افرادی که نسبت به شکلات، قهوه، توتفرنگی، تخممرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی آلرژی دارند منجر به این عارضه میشود.
- استفاده از برخی داروها: باید به این مسئله نیز توجه کنید که مصرف برخی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن باعث میشود تا به زخمهای دهانی مبتلا شوید.
- مشکلات خودایمنی: آفتهای پیچیده ممکن است در افراد مبتلا به بیماریهای مربوط به سیستم ایمنی مانند ایدز، کولیت زخمی، لوپوس، سلیاک و کرون ایجاد شوند.
- بیماری بهجت: نوعی مشکل التهابی است که میتواند بسیاری از نواحی بدن را درگیر کند که معمولا با ایجاد آفتهای دهانی نیز همراه است.
- تغییرات هورمونی: برخی از افراد در زمان تغییرات هورمونی دوران قاعدگی با این عارضه مواجه میشوند.
- وراثت: اغلب افراد مبتلا به زخمهای عودکننده ماژور دارای سابقه خانوادگی این اختلال هستند که البته ممکن است بهدلیل وراثت یا یک عامل مشترک در محیط باشد.
در کنار تمامی عواملی که به آنها اشاره شد، در مواردی نیز امکان دارد که بروز آفتهای دهان در برخی از افراد بهدلیل عفونتهای ویروسی، باکتریایی یا قارچی باشد.
چه زمانی برای تشخیص و درمان آفت دهان به پزشک مراجعه کنیم؟
آفتهای بزرگ و غیر معمول میتواند برای بسیاری از افراد آزاردهنده باشد و در چنین مواردی بهتر است که با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا درمانهای لازم را در اختیار شما قرار دهد.
درصورتیکه بعد از گذشت بیش از 2 هفته، زخمهای دهانی شما بهبود پیدا نکند بهتر است به سراغ یک پزشک بروید. دیگر مواردی که نیاز به درمان و مراقبت پزشکی دارد عبارتاند از:
- ایجاد زخمهایی با حاشیه سرخابی که به داخل لبها کشیده میشوند .
- دردی که با اقدامات خودمراقبتی نمیتوانید آن را کنترل کنید.
- مشکل شدید در خوردن یا نوشیدن
- تب بالا همراه با بروز آفت
- اگر سطوح دندانی تیز یا وسایل دندانی دارید که بهنظر میرسد باعث ایجاد زخم میشوند به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
در چنین مواقعی یک پزشک میتواند زخم دهان را با معاینه بصری تشخیص دهد و اگر شما یک برآمدگی شدید دارید یا مشکوک به بیماری خاصی هستید، ممکن است آزمایش خون را درخواست کند.
داروهای آفت دهان
در نظر داشته باشید که اگر برای درمان آفتهای دهانی خود به یک متخصص مراقبتهای بهداشتی مراجعه میکنید، ممکن است یک داروی ضد درد، ضد التهابی یا استروئیدی را برای شما تجویز کند.
درصورتیکه زخم های دهان شما در نتیجه یک عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی باشد، پزشک متخصص امکان دارد دارویی برای درمان عفونت ارائه دهد.
درحالیکه بیشتر زخمهای دهان خودبهخود بهبود پیدا میکنند، ممکن است پزشک داروهایی را برای کمک به کاهش ناراحتی تجویز کند که درمانهای رایج برای این عارضه عبارتاند از:
- ژلهای ضد عفونیکننده یا دهان شویهها
- پمادهای استروئیدی مانند تریامسینولون
- در موارد شدید استفاده از داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی
آیا میتوان از آفت دهان پیشگیری کرد؟
هیچ راه مطلقی برای جلوگیری از همه زخمهای دهان وجود ندارد. بااینحال، شما میتوانید اقدامات خاصی را برای کاهش احتمال بروز این عارضه انجام دهید که شامل موارد زیر است:
- اجتناب از مصرف غذاها و نوشیدنیهای بسیار گرم
- بهآرامی جویدن
- استفاده از مسواک نرم و رعایت بهداشت دهان و دندان
- اگر هرگونه پروتز دندانی ممکن است دهان شما را تحریک کند با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
- کاهش استرس
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل
- کاهش یا حذف محرکهای غذایی مانند مواد خوراکی تند
- مصرف مکملهای ویتامین به ویژه گروه B
- نوشیدن آب فراوان
- اجتناب از استعمال دخانیات
- محدودکردن مصرف الکل
آیا آفت دهان و تبخال یکسان هستند؟
اگر چنین سوالی در ذهن شما ایجاد شده که آیا آفت و تبخال مشابه یکدیگر هستند باید بدانید اگرچه این زخمها اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند، اما یکسان نیستند.
تبخال که گاهی اوقات تاولهای تب نامیده میشود توسط ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 یا 2 ایجاد میشود که با توجه به این مسئله، بسیار مسری است.
از همین رو می توان انتظار داشت که ویروس تبخال از طریق تماس شخصی نزدیک مانند بوسیدن گسترش پیدا کند، از طرفی تبخال تاولهایی پر از مایع هستند و میتوانند به صورت خوشهای روی دهان ظاهر شوند.
از طرف دیگر، آفتها بهدلیل عفونت ایجاد نمیشوند، بیشتر لثهها و بخش داخلی دهان را درگیر میکنند و مسئله دیگری که باید در رابطه با آنها بدانید، این است که آفتهای دهان مسری نیستند.
جمعبندی
آفت دهان بهعنوان یک بیماری شایع در نظر گرفته میشود که میتواند اغلب افراد را درگیر کند، در صورت بروز چنین مشکلی امکان دارد زخمهایی را در ناحیه داخلی دهان، روی لثهها، بخش داخلی گونه و لبهای خود مشاهده کنید.
با توجه به میزان گستردگی زخمها امکان دارد که این بیماری را در دستههای مختلفی قرار دهند که شامل جزئی، ماژور و هرپتی فرم میشود که تقریبا علائم مشابهی دارند.
بهمنظور درمان این بیماری نیز میتوانید از داروهای بدون نسخه یا مواردی که پزشک برای شما تجویز میکند استفاده کنید، در ضمن امکان کمکگرفتن از درمانهای خانگی نیز برای افراد مبتلا وجود دارد.